Knjaževac 27/05/2022
Opština Knjaževac se može izdvojiti kao opština koji ima veliki udeo u formiranju i stvaranju istorije Srba, kako u ovoj opštini, tako i u celoj našoj zemlji zahvaljujući neverovatnoj arhitekturi I nesvakidažnjim arheološkim bogarstvima.
Prva arheološka istraživanja u opštinei vršena su između 1899. i 1902. godine pod vođstvom Antuna fon Premerštajna iz Austrijskog arheološkog instituta i Nikole Vulića profesora Beogradskog univerziteta. Savremena iskopavanja počela su 1975. godine pod pokroviteljstvom Arheološkog instituta iz Beograda i Zavičajnog muzeja iz Knjaževca. Sistematskim istraživanjima utvrđeno je postojanje tvrđave, naselja sa termama i nekropola, na bregu Sveta Trojica nalazilo se utvrđenje sa hramom posvećenom „Tračkom konjaniku “ .
Kao jedan od najznačajnijih I nesvakidašnjih destinacija za ljubitelje običaja, tradicije I kulturnog nasledja, treba posebno izgvojiti Arheo-etno park Ravna.
Smešten u selu Ravna na samo osam kilometara od Knjaževca u dvorištu stare seoske škole nalazi se Arheo-etno park Ravna, čije zemljište I arheološka iskopavanja sa sobom nose razne misterije I saznanja iz prošlih vremena koji mame naučnike, mlade istraživače, ali i sve zaljubljenike u istoriju, sve avanturiste i turiste da dođu, vide i osete čari nekadašnjeg života i saznaju više o samom nastanku našeg društva i kulturnog nasleđa.
Najstarije kuće u selu sagrađene su početkom dvadesetog veka, a zgrada škole je izgrađena 1906. godine. Blizina antičkog utvrđenja Timacum Minus uticala je da se u ovom selu smesti Arheo-etno park, čija je zgradnja započeta 1977, a zvanično otvaranje bilo je 1989. godine.
Osnovna zamisao je prikazivanje značajnih arheoloških nalaza sa lokaliteta Timacum Minusa u okviru arheološke postavke u zgradi škole i u Lapidarijumu, ali i upoznavanje sa istorijatom arheoloških istraživanja obližnjeg lokaliteta. Pored arheološkog sadržaja park ilustruje ambijent patrijarhalne seoske zajednice XIX veka timočkog kraja sa stambenim i privrednim zgradama. Etno-park čine kuća iz Gornje Kamenice u čijem je podrumu formiran Muzej knjaževačkih vina sa vinotekom, kuća iz Berčinovca, ambar iz Belog Potoka i kazanica za pečenje rakije sa lulom od „trešnjevog“ drveta iz Pričevca.
Ovakav način izlaganja omogućio je da se sačuva dugogodišnje iskustvo i domet narodnog graditeljstva, ali i ostvarenje neposrednog kontakta posetioca sa predmetima. Posetioci su u mogućnosti da se upoznaju sa tradicionalnom kulturom stanovanja i objektima narodne arhitekture ovog kraja.
U okviru parka formirana je i radionica za izradu tradicionalne grnčarije sa replikama antičke i tradicionalne grnčarske peći. U prostoru stare seoske škole napravljena je i opremljena konzervatorska laboratorija. Arheo-etno park, pored različitih obrazovnih i kreativnih programa, organizovanja radionica, pruža mogućnost smeštaja i organizacije različitih skupova, kulturno-turističkih i obrazovnih programa kao i naučno-istraživačkih kampova.
Lapidarijum
U sklopu Arheo-etno parka u Ravni, desno od ulaza u park, formiran je lapidarijum rimskih kamenih spomenika pronađenih prilikom arheoloških istraživanja utvrđenja Timacum Minusa u periodu od 1975. do 1990. godine. Oni su najvećim delom pronađeni na samom utvrđenju ili su dobijeni na poklon od meštana. Uglavnom su zastupljeni nadgrobni spomenici, počasni spomenici i žrtvenici. Oni su veoma važan i pouzdan izvor za proučavanje i poznavanje vojnih, administrativnih, etničkih, društvenih, kulturnih i verskih zbivanja.
Škola
Na samom ulazu u Arheo-etno park sa leve strane nalazi se škola iz 1906. godine. Danas je unutar škole formirana mala arheološka istraživačka stanica sa dobro opremljenom učionicom za rad i laboratorijom za konzervaciju i istraživački rad. Ova istraživačka stanica služi kao prostor za realizaciju različitih naučno-istraživačkih projekata i za druge obrazovne programe. U hodniku škole izloženi su fragmenti rimskih nadgrobnih spomenika i kamene plastike sa lokaliteta Timacum Minus i drugi arheološki nalazi u okviru manje izložbene postavke. U školi se nalaze i radne prostorije za smeštaj i obradu arheoloških predmeta, kao i spavaonice za smeštaj istraživačkih ekipa.
Objekti narodnog graditeljstva
„Velika kuća“ izgrađena je po uzoru na seosku kuću iz Gornje Kamenice podignutu krajem XIX veka. Pripada moravskom tipu sa podužnim tremom sa lukovima i „ćoškom“. Na spratu kuće su tri prostorije: „iža“ – kuhinja sa ognjištem u sredini, devojačka soba ili „mladoženjci“ koja je služila za pripremu miraza ili prvu bračnu noć, i „golema soba“ koja je predstavljala gostinjsku sobu.
U „golemoj sobi“ su izloženi predmeti od tekstila, proizvodi domaće tekstilne radinosti, delovi narodne nošnje, tradicionalna grnčarija i predmeti za preradu vune. U donjem delu kuće nalazi se vinski podrum sa vinotekom knjaževačkih vina. Arheo-etno park sa obližnjim vinarijama knjaževačkog kraja i Zavičajni muzej Knjaževca uključeni su u zvaničnu vinsku rutu „Putevi vina“ Srbije.
U podrumu „Velike kuće“ priređen je izložbeni prostor koji govori o vinarstvu ovog kraja. On sadrži sprave korišćene za dobijanje i čuvanje vina kao i foto-dokumentaciju koja govori o dugoj tradiciji vinogradarstva i vinarstva ovog kraja.
Centar za razvoj tradicionalnog grnčarstva i očuvanje starih zanata
U prostoru Arheo-etno parka u Ravni nalazi se radionica tradicionalnog grnčarstva, prostor opremljen sredstvima UNICEF-a, Ministarstva kulture i informisanja Republike Srbije i Opštine Knjaževac u cilju očuvanja i promovisanja tradicionalnih grnčarskih tehnika knjaževačkog kraja. Ovde se organizuju Letnje škole tradicionalnih zanata namenjene omladini, studentima, umetnicima i muzejskim stručnjacima u saradnji sa Centralnim institutom za konzervaciju iz Beograda. Pored replike antičke peći izrađena je i tradicionalna grnčarska peć korišćena u knjaževačkom kraju. Radni prostor dopunjuju i savremena oprema i alati, ali i mali izložbeni prostor gde su prikazani predmeti uređeni u toku letnjih škola.
Sam sadržaj, ali i celokupna arhitektura, istorija, kao i predmeti i građevine koji opisuju i čuvaju istoriju, ali je prenose i na mlađe generacije, pravi je užitak za svakog turistu koji je zaljubljenik u avanturu, istraživački rad, tradiciju i istoriju.
(Foto: Zavičajni muzej Knjaževac)
Ovaj projekat je sufinansiran iz Budžeta Opštine Knjaževac. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
