Knjaževac 12/05/2022
Smeštena u podnožju Stare Planine, na starom vojnom putu izmedju Pirota i Vidina, na 15 kilometara od Knjaževca u selu Donja Kamenica, na levoj obali Trgoviškog Timoka nalazi se monumentalna gradjevina, zadužbina Mihajla Andjelkovića – Bogorodičina crkva (Crkva Presvete Bogorodice).
Jedinstvena po svom živopisu i arhitekturi, sagradjena u 14.veku, crkva već dugo vremena privlači veliku pažnju naučnika i posetioca. Postoji mišljenje da je crkva zadužbina velikog vojvode Lazara Brankovića, Mihajla Andjelkovića, takodje se smatra da su na gornjem spratu crkve naslikani Mihajlo i njegova suproga sa decom.
Gradjevina je relativno malih dimenzija , gradjena na osnovi krsta nepravilnog oblika iznad koga se izdiže kupola. Na njenoj zapadnoj strani nalazi se nareks sa spratom nad koji se uzdižu dve male simetrične kule zvonare. Ispred narteksa je nekada postojao drveni egzonarteks sa spratom, od koga su danas vidljivi samo kameni temelji, a njegov približan oblik je prikazan na modelima crkve, naslikanim u ktitorskim kompozicijama
Ikonografski i stilski, Bogorodičina crkva u Donjoj Kamenici izdvaja se od svih do sada poznatih crkava na prostoru čitavog Balkana, a neke od fresaka Crkve presvete Bogorodice Donja Kamenica su jedinstvene u srpskom srednjovekovnom slikarstvu.
Živopis crkve:
Živopis Bogorodičine crkve je različite tematike i nosi odlike Renesanse Paleologa, karakteristične za to doba. Ktitorske kompozicije su prikazane u crkvenom naosu i na spratu narteksa. Ciklusi scena iz života svetog Nikole i svete Petke su nalsikani u kulama zvonarama i na spratu narteksa, dok je njegovo prizemlje ukrašeno freskama vladara i svetih ratnika koji naporedo zagrljeni jašu. Pored ktitorskih protereta, u prvoj zoni naosa su prikazani sveci, dok su iznadnjih naslikana Stradanja Hristova i Veliki praznici. U oltarksom delu je prikazana Bogorodica sa Hristom i anđelima i Poklonjenje arhijereja.
Smatra se da su živopis radila dva majstora, a posebno blago čine ktitorske kompozicije i portreti vlastelina sa bogatstvom detalja u prikazivanju njihove raskošne vladarske odežde. Izuzetne umetničke vrednosti su i predstave Tajna večera, Blagovesti, Bogorodica Odigitrije sa Hristom i Uspenje Presvete Bogorodice.
Crkva se danas nalazi pod zaštirom Republike Srbije kao spomenik kulture od velikog značaja.
(Foto: Zavičajni muzej Knjaževac)
