Knjaževac 07/06/2022
Timacum Minus nazvan po antičkom nazivu reke Beli Timok (drugi nazivi: Ravna, Kuline, Gradište) je arheološki lokalitet koji se nalazi pored naselja Ravna, 8 km severno od Knjaževca, na obali Belog Timoka. Ravna je najstarije vojno utvrđenje u timočkoj oblasti, koje datira u period između I i VI veka.
Prva arheološka istraživanja vršena su između 1899. i 1902. godine pod vođstvom Antuna fon Premerštajna iz Austrijskog arheološkog instituta i Nikole Vulića profesora Beogradskog univerziteta. Savremena iskopavanja počela su 1975. godine pod pokroviteljstvom Arheološkog instituta iz Beograda i Zavičajnog muzeja iz Knjaževca
Utvrdjenje:
Timacum minus je bio administrativno središte rudarskog regiona, čija je osnovna delatnost bila prerada bakarne rude. Na čelu ovog regiona nalazili su se namesnik provincije i zapovednik legije. Najstarije utvrđenje datira iz sredine 1. veka, kada je ovde bila smeštena rimska kohorta, pod zapovedništvom Vecilija Modesta, koju oko 169. godine smenjuje Dardanorum.
Kastel je četvorougaonog oblika i obuhvata površinu od oko 2 hektara. Najstarije utvrđenje, nastalo sredinom ili krajem I veka, okruženo rovom, činili su zemljani bedemi sa drvenim kulama na uglovima i palisadom. U drugoj fazi, na početku II veka, izgrađeno je kameno utvrđenje pravougaonog oblika sa zaobljenim uglovima i unutrašnjim kvadratnim kulama, kapija se nalazila na sredini zapadnog bedema, a na severu je bio drugi ulaz, manjih dimenzija.
Naredna faza izgradnje, vezuje se za period prvih gotskih upada na teritoriju Gornje Mezije u poslednjoj trećini III veka, u ovoj fazi je podignuto je ukupno 13 kvadratnih kula defanzivnog karaktera, od kvadera peščara i krečnjaka. U izgradnji kula su korišćeni i sekundarno upotrebljeni žrtvenici i nadgrobni spomenici. U ovoj fazi su obnovljene zapadna i južna kapija. Južna kapija, koja je otkrivena tokom iskopavanja 1993-1995. godine, predstavlja najbolje očuvan i istražen deo fortifikacije ove faze izgradnje.
Utvrđenje je poslednji put obnovljeno u IV veku, kada su sa spoljne strane bedema dozidane velike pravougaone kule od naizmeničnih redova kamena i opeke. Bedem je ojačan, tako da je njegova debljina iznosila 3 m. Velikim kulama su zatvorene zapadna i južna kapija. Ovo utrđenje je stradalo u požaru, najverovatnije tokom hunske najezde 441. godine. Nakon ovog razaranja kastel nije obnavljan.
U unutrašnjosti utvrđenja nalazile su se različite građevine, poput horeuma, principije i dr. Južno od vojnog utvrđenja, duž puta koji je od Naisa vodio u utvrđenje, razvilo se civilno naselje.
Na rimskom utvrđenju Timacum Minus arheološkim iskopavanjima otkrivene su terme severoistočno od utvrđenja. U kupatilo se ulazilo kroz apodyterium – svlačionicu, iz ove prostorije koja je okrenuta ka reci stupalo se u mlako zagrejanu prostoriju – tepidarium, a desno od nje postavljene su dve jače zagrevane prostorije – caldaria. Nakon njih sledi ložište – praefurnium. Sa južne strane objekta nalazi se hladno kupatilo sa bazenom – frigidarium. Terme su od lomljenog kamena i oblutaka vezanih malterom. Sagrađene su u 2. a u upotrebi su bile do kraja 4. veka.
Otkrivene su i nekropole, na bregu Slog sa 140 grobova, istraženih tokom zaštitnih iskopavanja u periodu od 1994. do 1996. godine. Od nalaza pronađeni su nakit, keramičke i staklene posude, novac, oruđe, oružje i dr.
Otkriveni arheološki materijal sa lokaliteta, čuva se u Zavičajnom muzejui Arheo – etno parku Ravna.
(Foto: Zavičajni muzej Knjaževac)
Ovaj projekat je sufinansiran iz Budžeta Opštine Knjaževac. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
